Kategori: Microsoft

Kategoriler
Anlatım Microsoft

Veritabanı Kopyalama/Replikasyon (Replication)

Diyelim ki bir sunucumuz ve bu sunucu üzerinde de bir veritabanımız var. Binlerce kişi aynı anda bu veritabanına bağlandığını düşünelim (Bakınız. Facebook, Twitter vb sosyal medya veritabanları). Bu sunucu, günümüz şartlarında (2014) kaynakları ne kadar kuvvetli olursa olsun, bütün isteklere cevap vermekte zorlanacaktır. Bu nedenle de işlem yapmak çok uzun sürecektir. Ayrıca sadece bir veritabanının sadece bir sunucu üzerinde çalışması veri karmaşasının oluşmasına sebep olur. Buna bağlı olarak da veritabanının yönetimi zorlaşır. Bu durumdan kurtulmak içinde kopyalama/replikastion yapılır. Kopyalama demek bir veritabanının bir veya daha fazla kopyasının aynı anda farklı sunucular üzerinde çalışır durumda olmasıdır. Böylelikle iş yükü dağıtılmış/paylaştırılmış olur. Ya kopyalama banka şubelerindeki veznelerin sayısının birden fazla olması gibi bir şey. Müşteriler (veritabanı üzerinde yapılacak işlemler) bu veznelere (veritabanlarına) gelip işlemlerini (select/insert/update/delete) yaparlar.

Kopyalama işlemini yapabilmek için öncelikle kopyalama modelinin belirlenmesi gerekir. Microsoft SQL Server tarafında işler (jobs) SQL Server Agent tarafından yapılır. Kopyalama işlemi de bir iş olduğu için SQL Server Agent kopyalama işlemini yapar. SQL Server Agent’ın alt birimleri vardır. Bunların her biri bir modele karşılık gelir.

Anlık Görüntü Çoğaltma (Snapshot Replication) yapılmak istenirse veritabanının o anki haliyle alınıp kopyalanır. Anlık kopyalamadan sonra gerçek veritabanında gerçekleştirilen operasyonlar (ekleme, çıkarma, güncelleme vb) kopya veritabanına aktarılmaz. Bu metod en güncel veriye ihtiyaç duyulmayan senaryolarda tercih edilir. Kopya veritabanı statik yani değişmeyen veri içerir. Bu duruma örnek olarak posta kodlarının yeniden düzenlenmesi senaryosunu verebiliriz. Varolan posta kodu tablosunun anlık görüntüsü alınıp ilgili kişiler tarafında işlemler yapılabilir. Posta kodları sürekli değişmediği için bu metodun uygulanması uygundur.

İşlemsel Çoğaltma (Transactional Replication) metodunda çoğaltma yapılmak istendiği zaman ilk olarak anlık görüntü metodu uygulanır. Daha sonra gerçek veritabanının anlık görüntü çekildiği an ile güncel an arasındaki zaman diliminin kayıtları kullanılarak kopya veritabanı üzerinde çalıştırılır. Bu sayede gerçek veritabanı ile kopya veritabanı arasındaki zaman diliminden doğan veri farkı giderilmiş olur. Arada çok az bir gecikmeden doğan veri farklılığı (veritabanının kullanım sıklığına bağlı olarak) bulunabilir. Bu metod sık sık kullanılan veritabanlarında güncel veriyle işlem yapılmak istendiği zamanlarda kullanılabilir.

Birleşik Çoğaltma (Merge Replication) en karmaşık çoğaltma tipidir. Burada bilginin birleştirilmesi ve tek bir güncel bilginin elde edilmeye çalışılması amaçlanır. Birleşik çoğaltmayı bir örnek ile anlatmaya çalışalım. Birden fazla sunucu üzerinde aynı veritabanı bulunsun. Fakat farz edelim ki sunucular arasında ağ bağlantısı olmadığı için haberleşme yapılamıyor olsun. Sadece akşamları tüm sunucular ağ bağlantısını kursunlar. Bu durumda aynı veritabanından sunucu sayısı kadar farklı çeşit olması anlamına gelir. Çünkü her biri başta aynı veriye sahip olan veritabanı üzerinde gün boyu farklı işlemler gerçekleştirirler. Bu durumda tüm bu verilerin zaman değişimine göre birleştirilip en son ve gerçek veriyi gerçek veritabanı üzerine yazması gerekir. Bu işlemler yapılırken veri çakışmaları gerçekleşebilir. Aynı tablonun bir satırındaki bilgi diğer kopya veritabanında farklı bir değere sahip olabilir. Burada hangi bilginin gerçek ya da en son bilgi olduğunu karmaşası yaşanır. Bu nedenle en karmaşık model budur.

Kategoriler
Anlatım Microsoft

Veritabanı Kurtarma/Yedekleme Modeli (Recovery Model)

SQL Server’ın sunduğu kurtarma modeli bir veritabanı özelliğidir. Seçilen kurtarma modeli istenildiği zaman değiştirilebilir. SSMS (SQL Server Management Studio) üzerinde bir veritabanına sağ tıklayıp ilgili bölümlerden kurtarma modelini seçebiliriz. Veritabanı yedeğini alma ya da yedekten geri dönme işlemleri bu modellerin özelliğine göre yapılır. Seçilen model veritabanı trafiğini etkileyeceği için hangi modelin seçileceği büyük önem taşır. Kurtarma modeli işlem kayıtlarının nasıl tutulacağını gösterir. SQL Serverda işlem kayıtlarını tutmamak gibi bir durum söz konusu değildir. Her koşulda da işlem kayıtları tutulur. Fakat bu kayıtların nasıl tutulduğu kurtarma modeline göre değişir.

SQL Server üç veri kurtarma modeli sunar. Bu modeller veritabanı yöneticisinin SQL Server ‘ın kayıt dosyalarını nasıl yöneteceğini belirler ve aynı zamanda bir kriz anında (yanlışlıkla verilerin silinmesi, veritabanının üzerinde bulunduğu diskin bozulması vb) geri kurtarma işlemi için hazırlık yapmasını sağlar. Bahsedilen her üç modelde farklı sebeplere yönelik çözümler olarak tasarlanmıştır. Burada ki çözümler diskte yer tutma ile kriz sonrası geri kurtarma için sağlanacak kayıt dosyalarının ne şekilde tutulduğuyla alakalıdır. Çok ayrıntılı bir kayıt dosyası veri kurtarma için iyidir fakat disk üzerinde çok yer tutar.

Basit Kurtarma Modeli (Simple Recovery Model)

Bu model adından da anlaşılacağı üzere sadedir. Bu yaklaşımda SQL Server minimum miktarda işlem (transaction) kaydını tutar. SQL Server, veritabanı her işlem kontrol noktasına (transaction checkpoint) geldiğinde, işlem kayıtlarının bir kısmını keser. Bu modeli kullanan veritabanlarında, tam (full) ya da diferansiyel (differential) yedekten geri yükleme yapılabilir. Fakat geri yükleme yedek alınan yazana döner. Yani örnek olarak veritabanı silinmeden on gün önce yedek alınmışsa, yedekten geri yükleme yaptığımız zaman o gün ki hali neyse o şekilde gelir. Bu nedenle aradaki on günlük yeni ada değişmiş veri kaybolur.

Tam Kurtarma Modeli (Full Recovery Model)

Bu modelde, SQL Server, işlem kayıtlarının (transaction logs) yedeği alınana kadar onları korur. Bu model sayesinde, olası bir krize karşı bir kriz planı elde bulundurmak açısından işlem kayıtlarının yedeğiyle birleştirilmiş tam ve ya diferansiyel veritabanı yedeği oluşturulabilir. Herhangi bir nedenden dolayı veritabanında bir hata meydana geldiğinde bu model sayesinde geri yükleme konusunda yeterince esnek davranabileceksiniz. Bununla birlikte tam kurtarma modelinin diğer bir özelliği olan istenilen ana geri yükleme de yapılabilir. Burada istenilen ana geri dönüşten kasıt şudur; düşünelim ki bir yıldır var olan bir veritabanımız var. Bu veritabanının bir kısmı bir hafta önce yanlış yazılan bir sorgu yüzünden silindi veya değişti. Bizde bu hatayı geç fark etmiş olalım. Bu durumda yedekten geri yükleme yapmamız gerekir. Fakat veritabanı için bir hafta öncesindeki hali gerekiyor bize. Tam kurtarma modeli sayesinde istediğimiz ana geri dönüş yapabiliriz. Fakat bu modelle alınan yedekler disk çok yer tutar.

Toplu İşlem Kurtarma Modeli (Bulk-Logged Recovery Model)

Bu modelin özel bir amacı vardır. Tam kurtarma modeli gibi davranır. Tek fark ise toplu işlemlerin nasıl üstesinden geldiğidir. Bu modelde toplu işlem kayıtları işlem kayıtlarında minimum düzeyde tutulur. Bu şekilde kayıt tutmak önemli miktarda işlemci yükünü azaltır fakat istenilen zamana geri yükleme yapmayı engeller. Bu nedenle bu modeli sürekli kullanmak yerine toplu işlem yapılmak istendiğinde tanımlı modeli bu modelle değiştirip işlerin yapılmasıdır. Daha sonra işlemler bitince önce ki modele geri dönüş yapılarak iş yükü azaltılmış olur. Aynı zamanda istenilen ana geri yükleme özelliği (eğer önceki model tam kurtarma modeliyse) kaybedilmemiş olur.

 

Kategoriler
Anlatım Microsoft

Saklı Yordamlar (Stored Procedures)

Saklı yordamlar tek çalışma planı (single execution plan) üzerinden çalışan T-SQL ifadelerinden oluşur veya bir Microsoft .Net CLR (Common Language Runtime – Ortak Dil Çalışma Zamanı) metoduna referans gösterir. T-SQL kodlarının el verdiği oranda tıpkı bir programlama dili gibi yordam yazmak mümkündür. Fakat yazılan kod çoğu zaman bir tablo üzerinde çalışır. Yani veritabanı üzerindeki bir tabloda (ya da tablolar üzerinde) işlem yapacak kodlardır.

Saklı yordamlar daha önceden yorumlandıkları için hızlı çalışırlar. Bunun ilk sebebi önceden derlenmiş olmasıdır. Fakat derleme işlemini her çalışmada tekrar yapması istenebilir. Bunun için RECOMPILE anahtar kelimesi kullanılır. Ayrıca tablolarda veri işleyen üçüncü parti programlara oranla veri alışveriş hızı nedeniyle daha hızlıdırlar ve bu nedenle performans konusunda da iyilerdir denebilir. Çoğumuzun bildiği gibi veritabanında bilgiler tutulur ve bu bilgiler şirket için çok değerlidir. İç bir şirket, bilgilerinin ele geçirilmesini istemez. Yani veritabanı bilgi güvenliği çok önemlidir. SQL Server üzerinde bir dizi işlemi üçüncü parti program kullanarak yapmak tehlikelidir çünkü üçüncü parti programların ne derece güvenli olduğunu bilmek her zaman mümkün olmaz. Bu sebeple güvenlik açısından da saklı yordamları kullanmak çok önemlidir. Aksi halde veritabanı üzerindeki bilgiler farkında olmadan başkalarının eline geçebilir. Bunlara ek olarak, saklı yordamlar içerilerine parametre alabilirler. Bu sayede parametreye verilen farklı değerler sayesinde farklı sonuçlar elde etmek mümkündür. Saklı yordamlar çalıştırıldıktan sonra bir değer veya bir satır da döndürebilirler. Satır döndürme işlemini imleçler (cursor) sayesinde yaparlar. Saklı yordamlarda bir parametrenin girdi parametresi mi yoksa çıktı parametresi mi olduğunu belirtmek için INPUT ve ya OUTPUT anahtar kelimeleri kullanılır. Tahmin edeceğiniz gibi INPUT girdi parametresidir ve OUTPUT çıktı parametresidir, yani sonuç olarak döndürülecek değer bu parametrededir. Bu anahtar kelimeler tanımlamanın sonuna yazılır. Bunlarla birlikte, saklı yordamlar içerisinde değişken tanımlamakta mümkündür. Tanımlamayı DECLARE komutuyla yaparız. Fakat burada dikkat etmemiz gereken şey bir parametre veya değişken tanımlarken isimlerin başına @ işaretini koymamız gerekir. Örnek olarak, DECLARE @parametre1 varchar(10) INPUT ya da DECLARE @parametre2 varchar(10) OUTPUT gösterilebilir. Parametre ve değişkenleri kullanırken bir değer atamak istiyorsak SET komutunu kullanırız.

Saklı yordamlar geçici ve ya kalıcı süre için oluşturulabilirler. SQL Server sistem saklı yordamlarının başına sp ön ekini koyar. Örneğin sp_who gibi. Bu nedenle saklı yordamlara isim verirken başına sp koymamaya özen gösterilmelidir. Eğer geçici yerel bir saklı yordam oluşturmak istersek saklı yordam adının önüne # işaretini koymamız gerekir. Eğer global bir saklı yordam oluşturmak istersek bu durumda ##prosedür_ismi şeklinde yazmamız gerekir. Saklı yordamlar başka bir saklı yordam içerisinde, sql sorgusu içerisinde, tetikleyici (trigger) içerisinde veya üçüncü parti bir yazılım içerisinden çağırılabilirler.

En basit anlamda T-SQL kodu oluşturmak için

CREATE PROCEDURE yordam_adı
AS
BEGIN
Değişkenler, sorgu cümleleri vb
END

 

Şeklinde bir yazım yeterlidir. Fakat bu son derece sade bir saklı yordamdır. Daha ayrıntılı olarak bir saklı yordam oluşturmak için aşağıdaki ayrıntılı kod da kullanılabilir. Fakat bu kod aslında tüm kullanım seçenekleriyle birlikte verilmiştir. Bir saklı yordam oluşturmak için aşağıdaki kodun hepsini yazmaya ilgili yerleri değiştirmeye gerek yoktur. (Aşağıdaki ayrıntılı örnek referans kodu SQL Server Books Onlinedan alınmıştır.)

CREATE { PROC | PROCEDURE } [schema_name.] procedure_name [ ;number ]
    [ { @parameter [ type_schema_name. ] data_type }
    [ VARYING ] [ =default ] [ OUT | OUTPUT ] [READONLY]
    ] [ ,…n ]
[ WITH <procedure_option> [ ,…n ] ]
[ FOR REPLICATION ]
AS { <sql_statement> [;][ …n ] | <method_specifier> }
[;]
<procedure_option> ::=
    [ ENCRYPTION ]
    [ RECOMPILE ]
    [ EXECUTE AS Clause ]
 
<sql_statement> ::=
{ [ BEGIN ] statements [ END ] }
 
<method_specifier> ::=
EXTERNAL NAME assembly_name.class_name.method_name

 

Saklı yordamları çalıştırmak için EXEC ifadesini kullanırız. Kaldırmak için ise DROP ifadesi kullanılır. Kullanım şekilleri aşağıdaki gibidir.

EXEC saklı_yordam;

DROP PROCEDURE saklı_yordam;

Kategoriler
Anlatım Microsoft

Common Language Runtime (CLR)

CLR kullanan geliştiriciler özel bir programlama dili kullanmaz. C# veya VB.NET gibi desteklenen çeşitli dillerle programı yazarlar. Daha sonra derleme zamanında (compile time), bir .NET derleyicisi bu kodu alıp CIL koduna dönüştürür. Daha sonra çalışma zamanında (runtime) CLR’ın just-in-time (tam zamanında) derleyicisi CIL kodunu işletim sistemine uygun koda (native code) dönüştürür. Buna alternatif olarak CIL kodu ayrı bir basamakta önceden planlanmış çalışma zamanı şeklinde ana koda (native code) dönüştürülebilir. Bu dönüşüm Ana İmaj Üreticisi (Native Image Generator – NGEN) tarafından yapılabilir. Bu metodu kullanmak sonraki çalışmalarda CIL kodunu ana koda dönüştürme işlemini atlar ve program daha hızlı çalışır. Diğer CLI uygulamaları Windows dışı işletim sistemleri üzerinde çalıştırılsa da Microsoft’un uygulamaları sadece Microsoft Windows işletim sistemleri üzerinde çalışır. Tüm konuyu özetlemek istersek, CLR sayesinde desteklenen dillerde bir program yazarız. Daha sonra bu programı derleme zamanı derleyicisiyle CIL koduna yada diğer adıyla bitkoduna dönüştürürüz. Bu sayede her işletim sisteminde çalışabilecek bir kod elde etmiş oluruz. Daha sonra yazdığımız programı hangi işletim sistemi üzerinde çalıştırmak istiyorsak çalışma zamanı derleyicisiyle derler programı çalıştırırız.

CLR’ın yanında, en az onun kadar kullanışlı bir diğer ek öğe SQLCLR yada SQL CLR’dır. SQLCLR mantık olarak CLR gibi çalışır. Burada ki tek fark kodu SQL içine gömebilmektir. Saklı yordamları (stored procedure) kullanarak SQL Server üzerinde bir program çalıştırabiliriz. Örneğin bir saklı yordam içinde bir sorgu yazdık. O yıl çok kar elde ettik ve yeterince iyi çalışanları daha da gayretlendirmek için maaşlarına zam yaptık. Ayrıca bu mutlu haberi onlarla paylaşmak istiyoruz. Sorguda sonunda ilgili çalışanların telefon numaraları dönüyor. Bu yazdığımız saklı yordam içine SMS programını gömerek sorgu sonunda dönen telefon numaralarına SMS atıyoruz.